Veel Russen wantrouwen het Sputnik V-vaccin: 'Ik heb er niks positiefs over te zeggen'
Als eerste land ter wereld lanceerde Rusland begin deze maand het inentingsprogramma tegen het coronavirus. Het vaccin dat gebruikt wordt, Sputnik V, werd in Rusland ontwikkeld en is volgens de producent veilig en 95 procent effectief. Het zou een massale inentingscampagne moeten zijn, maar daar zijn wel wat vraagtekens bij te stellen.
In de gang op de vijfde verdieping van een Moskous ziekenhuis bruist het van de activiteit. Verpleegsters lopen af en aan, achter een tafel kijken vier mensen naar een spreadsheet op hun computer. Een bewaker houdt een oogje in het zeil. Zo nu en dan wordt er iemand een kamertje binnengeroepen voor een prik.
Ljudmila is een van de weinigen die geen witte dokters- of verpleegstersjas aan heeft. Ze wacht geduldig op haar beurt voor de eerste van de twee prikken Sputnik V. Ze werkt als verpleegster in een kliniek voor oogziekten, is jonger dan 60 jaar en valt dus binnen de doelgroep. Gezondheidszorg en onderwijs zijn de speerpunten van het Russische vaccinatieprogramma.
Ljudmila heeft zich een week geleden vrijwillig opgegeven. "Ik beschouw het als mijn plicht omdat ik in de gezondheidszorg werk. Het is noodzakelijk, want het is een gevaarlijk, besmettelijk virus en we moeten patiënten die bij ons komen beschermen."
Ondanks haar vastberadenheid geeft ze toe dat ze "een klein beetje bezorgd" is. "Het is per slot van rekening voor het eerst. Het is een nieuw vaccin." Maar de onbekendheid van Sputnik V weerhoudt haar dus niet.
Niet altijd vrijwillig
Dat geldt lang niet voor alle werknemers in de Russische gezondheidszorg. Sterker nog: "De meeste gezondheidswerkers vertrouwen dit vaccin niet", zegt Anastasia Vasiljeva, oogarts en leidster van de Associatie van Dokters, een onafhankelijke vakbond voor medisch personeel. "Ze willen niet worden ingeënt omdat ze heel goed weten dat de kwaliteit laag is."
En artsen en verpleegsters die zich wel laten vaccineren doen dat volgens haar lang niet altijd vrijwillig. "Zelfs degenen die akkoord gaan, doen dat vaak onder druk," aldus Vasiljeva. "Zo van: als je je niet laat vaccineren, dan word je ontslagen. Dat gebeurt heel vaak."
De autoriteiten hebben een "massale vaccinatie" in het vooruitzicht gesteld. Maar veel Russen, ook artsen, hebben twijfels:
Op straat hoor je eenzelfde soort scepsis. "Ik heb er niets positiefs over te zeggen," zegt een man desgevraagd. "Ik sta negatief tegenover vaccinatie. Ik vertrouw het niet." En een andere man: "Er geldt een vreemde leeftijdsgrens: tot 60 jaar. Dat betekent dat het gevaarlijk is voor mensen met een zwakke gezondheid." En jonge vrouw zegt: "Er is te veel tegenstrijdige informatie en dan is het virus ook nog eens is gemuteerd. Ik heb er gewoon onvoldoende vertrouwen in dat het een positief effect heeft." In een opiniepeiling zegt meer dan de helft van de Russische bevolking niet gevaccineerd te willen worden.
Veel onduidelijkheid
En er speelt nog iets anders. De autoriteiten hebben een "massale vaccinatie" in het vooruitzicht gesteld. In de Moskouse metro wordt het algemene publiek opgeroepen om een prik te gaan halen, maar het is volkomen onduidelijk hoeveel Sputnik V er beschikbaar is en hoeveel mensen er dus gevaccineerd kunnen worden. Het is zelfs niet te achterhalen hoeveel mensen er tot nu toe ingeënt zijn. "Om eerlijk te zijn ben ik te druk met de organisatie van het proces om me druk te maken over de statistieken," zegt hoofdarts Anna Matvejeva in het ziekenhuis waar Ludmila haar prik krijgt.
Die geheimzinnigheid geldt voor het hele land. Van Chabarovsk in het verre oosten tot Koersk in het uiterste westen en van Karelië in het noorden tot Rostov in het zuiden, overal geven regionale departementen voor de volksgezondheid en ziekenhuizen dezelfde ontwijkende antwoorden, hoewel de campagne al ruim twee weken aan de gang is. Hier zijn "ongeveer" duizend doses Sputnik V beschikbaar, daar "misschien" enkele tientallen. Bijna overal wordt beweerd dat er wel voldoende is toegezegd om iedereen te vaccineren. Maar wanneer dat zal arriveren, blijft onduidelijk.
Het zou onterecht zijn om nu al te beweren dat het Russische vaccinatieprogramma een mislukking is. En om effectiviteit en veiligheid van het vaccin in twijfel te trekken, is op z'n zachtst gezegd prematuur. Maar van een "massale vaccinatie" lijkt op dit moment nog lang geen sprake. Het lijkt er meer op dat Rusland uit prestigeoverwegingen zo snel mogelijk is begonnen met vaccineren, zonder zich al te veel zorgen te maken over de logistiek.